Powszechnym problemem wśród osób starszych, któremu towarzyszy wiele niepokojących objawów psychicznych, jest demencja starcza, znana również jako otępienie starcze. Zmiany związane z tą chorobą w przeszłości określano jako zmiany funkcjonowania poznawczego i uważano je za proces starzenia się mózgu. Najczęściej demencja dotyka osoby starsze, choć w wyniku czynników genetycznych oraz biologicznych, może dotyczyć również osób młodych.

Demencja starcza to choroba, w której wyniku dochodzi do obniżenia sprawności funkcji wykonawczych, oraz funkcji poznawczych (np. myślenia i pamięci). Dochodzi do osłabienia sprawności mózgu z różną mocą i na wielu płaszczyznach. Chory w zaawansowanym stadium traci samodzielność i musi wspomagać się pomocą innych. Problem dotyczyć może nawet 50 milionów osób na całym świecie, w tym około 400 tysięcy osób w Polsce.

Podłoże choroby jest różnorodne, można szukać jej przyczyn w chorobach neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Alzheimera i choroba Parkinsona. Przyczynami demencji w wielu przypadkach mogą być uszkodzenia mózgu (np. guzy) lub jego choroby. Możliwe jest też wystąpienie demencji naczyniowej, w przypadku gdy chory nadużywał alkoholu, zmagał się z chronicznym stresem o dużym nasileniu lub przeszedł przez jakiś uraz.

Demencja objawia się przede wszystkim zaburzeniami funkcji poznawczych - myślenia, pamięci i uwagi. Możliwe są również problemy z mówieniem i ogólne zaburzenia mowy (np. mylenie pojęć lub zmiana ich znaczenia). Faza zaawansowana choroby charakteryzuje się problemami z orientacją w terenie oraz z liczeniem, jak i ucieczkami z domu. Najbardziej charakterystyczne są jednak problemy na tle emocjonalnym. Chory może mieć problemy z ocenianiem sytuacji i z myśleniem przyczynowo-skutkowym oraz zachowywać się jak dziecko, przy czym budzić tym frustrację opiekunów. Zdarza się, że osobę dotkniętą otępieniem należy pielęgnować tak samo, jak małe dziecko, czyli pomagać w codziennych czynnościach higienicznych i w ubieraniu się.

Demencja starcza występuje w trzech głównych etapach. Można wyróżnić więc otępienie lekkie, otępienie umiarkowane oraz otępienie głębokie.

Otępienie lekkie - W tym etapie często nie dostrzega się objawów demencji, natomiast pojawiają się zaburzenia pamięci, jak na przykład zapominanie o umówionych wizytach, codziennych obowiązkach, czy nawet imionach bliskich. Pojawić się mogą problemy z mową, zapominanie niektórych słów bądź ich znaczenia. Na tym etapie chory zaczyna unikać kontaktu z bliskimi oraz miewa zmienne nastroje. Nie cierpi jednak jeszcze na problemy z koordynacją wzrokowo-ruchową. Postęp choroby pozwalają zahamować leki na demencję, jeśli diagnoza będzie prawidłowo postawiona i pierwsze objawy zostaną zauważone na czas.

Otępienie umiarkowane - W tym etapie nasilają się zaburzenia pamięci. Coraz bardziej widoczne stają się problemy z mową i określeniem czasu. Zachowanie chorego może wzbudzać niepokój, a jego słownictwo staje się ubogie. W tej fazie pojawiają się zaburzenia równowagi oraz problemy z koordynacją wzrokowo-ruchową. Charakterystyczny jest również brak apetytu. Stała opieka ze strony opiekunów staje się niezbędna.

Otępienie głębokie - W tym etapie wymagana jest stała kontrola i opieka nad chorym. Widocznym objawem staje się brak koordynacji wzrokowo-ruchowej, brak kontaktu z pacjentem - trudno go zrozumieć, nie jest on w stanie rozpoznać bliskich i przekazać żadnej informacji. Często pojawiają się krzyki nocne, paranoja oraz urojenia. Jest to najcięższe stadium otępienia.

Demencja starcza nierozerwalnie łączy się ze śmiercią, gdyż choroby związane z otępieniem (np. Alzheimer, Parkinson lub otępienie naczyniopochodne) powodują patologię mózgu, a co za tym idzie, szybszy zgon osoby chorej. Przy leczeniu demencji wykorzystywane są środki farmakologiczne i substancje psychotropowe, które hamują postęp choroby. Środki farmakologiczne mogą być wspomagane przez leki na demencję dostępne bez recepty. Przy demencji starczej ważne są diagnozy psychologiczne i psychiatryczne, jak i badania przesiewowe, których wykonanie ma na celu diagnozę choroby.

Osoba cierpiąca na demencję potrzebuje zrozumienia oraz wsparcia. W leczeniu psychiatrycznym oraz farmakologicznym można wspomagać się lekami na demencję dostępnymi bez recepty, gdyż te poprawiają sprawność funkcji poznawczych. W stosunku do chorego należy wykazać sporą cierpliwość i mówić do niego spokojnym tonem głosu.