Jednym z przewlekłych problemów zdrowotnych, niosących za sobą znaczne ryzyko niesprawności i należącym do tzw. wielkich zespołów geriatrycznych jest depresja. Częstość jej występowania wzrasta wraz z wiekiem. W przypadku osób starszych czynnikami, które sprzyjają depresji, są między innymi przejście na emeryturę, śmierć osób bliskich oraz pogorszenie się stanu zdrowia.

Depresja może pojawić się w przebiegu choroby Parkinsona, choroby Alzheimera oraz po udarze. Towarzyszy często cukrzycy, chorobom tarczycy, chorobie niedokrwiennej serca, chorobom nowotworowym i przewlekłym zespołom bólowym. U osób starszych depresja często występuje jako reakcja na niesamodzielność i niesprawność lub zagrożenie życia, a stosowane leki mogą ją nasilać.

Najbardziej typowym objawem depresji, bez względu na wiek, jest pogorszenie nastroju. Należy zwracać uwagę na występowanie nieuzasadnionego i przedłużającego się smutku, utratę zainteresowań oraz brak chęci na udział w aktywnościach, które zwykle były dla seniora przyjemne. Osoba starsza na skutek depresji może zacząć się izolować i wycofywać z życia. Ponadto, sama zwykle nie zadba o to, aby zgłosić się do lekarza, dlatego ważna jest opieka ze strony rodziny. Gdy taka osoba zostanie pozostawiona sama sobie, jej stan kliniczny oraz depresja będą się nasilać.

W trakcie depresji mogą wystąpić zaburzenia snu, na przykład wczesne budzenie się, kłopoty z zasypianiem lub płytki przerywany sen. Chorzy tłumaczą swoje zmęczenie niewyspaniem się i w ten sposób usprawiedliwiają niechęć do aktywności. Możliwe jest również wystąpienie nadmiernej senności, gdy chory śpi w ciągu dnia. Złe samopoczucie i nasilenie objawów zwykle występuje rano i poprawia się dopiero po południu.

Objawy depresji u osoby starszej mogą być nietypowe. Występują często jako tzw. “maski”, na przykład jedną z nich są zespoły bólowe, w których ból może być odporny na środki przeciwbólowe i zmieniać swoją lokalizację. Dolegliwości mogą więc w ciągu paru dni się zmieniać, od jednego miejsca do innego. Może im towarzyszyć dodatkowo niepokojący niespecyficzny ból w jamie brzusznej, uczucie przelewania i odbijania, bóle w klatce piersiowej, w tym uczucie kołatania i duszności. Inne niespecyficzne objawy to na przykład drętwienie kończyn oraz sztywność mięśni i stawów.

Na występowanie depresji u osoby starszej mogą wskazywać jeszcze inne symptomy, wśród których można wymienić kłopoty z koncentracją, zapominanie faktów z przeszłości i zdarzeń sprzed chwili oraz osłabienie pamięci. Stan ten określa się jako pseudootępienie, które jest możliwe do wyleczenia, jeśli wykaże się jego związek z depresją. Depresja może także objawiać się nagłą formą niesprawności, której nie można uzasadnić innymi chorobami. Niepokojącym sygnałem jest brak motywacji, czyli charakterystyczny dla depresji brak chęci wykonania jakiejś czynności. Chorych z tym objawem nie należy zostawiać bez opieki, należy zainterweniować i podjąć skuteczne leczenie, aby poprawić jakość ich życia.

Przebieg depresji może jawić się urojeniami, poczuciem winy i negatywną samooceną. Depresja zazwyczaj współwystępuje z chorobami somatycznymi, powodując duże trudności terapeutyczne i diagnostyczne. Zwykle w przypadku nierozpoznania depresji, chorzy z przewagą dolegliwości somatycznych zażywają przez długi czas leki, które miałyby likwidować ból, jednak okazują się nieskuteczne. Niespecyficzne objawy, które nie ustępują, powinny zostać zgłoszone lekarzowi, który będzie w stanie szybko rozpoznać depresję. Należy poinformować o przyjmowanych lekach, gdyż niektóre środki mogą nasilać lub wywoływać depresję.

Przy rozpoznaniu i leczeniu depresji ważna jest cierpliwość, ponieważ leki nie dają efektu od razu. Leczenie bywa trudne, zwłaszcza gdy chorzy mają choroby współistniejące, gdyż mogą wtedy pojawić się ograniczenia w związku ze stosowanym leczeniem, a leki na depresję mogą kolidować z innymi środkami i powodować działania uboczne.

Psychoterapia ma równie ważne znaczenie przy leczeniu depresji, jednak osoby starsze niechętnie się jej poddają. Chorego nie powinno się zostawiać w samotności, ważne jest zapobieganie izolacji i aktywizacja osoby chorej.